İçimizi ısıtan lezzet Çay’ın tarihi -1

Bu öyle bir şey ki, kelimelerle anlatmakla ifade edilmeyecek bir içecek. Çay insanların sadece içini değil, gönüllerinide ısıtıyor. Kiminin dert ortağı,kiminin yol arkadaşı, kimilerininde sohbet ortamında olmazsa olmaz kadim bir misafiri. Çay’ın herkeste hikayesi ve hissayatı farklı…Bu yazımızda sizlere çay’ın ilginç tarihi ile buluşturacağız. Keyifle okumanız duasıyla

Yeryüzünde beş bin yıldan beri kullanılmakta olan çay ilk defa Çin’de ortaya çıktı, hem ilâç hem de keyif verici bir içecek olarak yaygınlaştı.

Çayın Çin dışında tüketildiği ilk ülke ise deniz aşırı komşusu Japonya oldu. VIII. yüzyılın başında Japon sarayına girdikten sonra halk arasında yayıldı, Çâîlik dini doğdu, IX. yüzyılda ziraatına başlandı ve XII. yüzyılda kütlesel üretime geçildi. Daha sonra Hindistan, Moğolistan, İran ve Ortadoğu halkları çayla tanıştı.Safevîler’de XVII. yüzyıl ortalarında her mevsimde tüketilen içecek haline geldi, İsfahan’da(İranda bir şehir) “çây-ı Hıtaîhâne” (Çin çayı evi) adı verilen işletmeler açıldı.

Ruslar’ın çayı tanıması İslâm dünyasından ve Moğollar’dan daha sonradır. Rusya ile birlikte bu devletin hâkimiyeti altındaki Kazak, Türkmen ve Özbek gibi Türk toplulukları aynı şekilde çay tüketicisi haline geldi.

Osmanlı’ya Orta Asya’dan geldi

Osmanlılar’ın Orta Asya Türkleri’yle olan diplomatik bağlarının yanında bu coğrafyadan Anadolu’ya ve İstanbul’a yapılan göçler çayın Osmanlı ülkesinde yayılmasında rol oynadı.

Arap dünyasına yayılışı da Osmanlılar ve özellikle XIX. yüzyılda Batılılar vasıtasıyla oldu.

Avrupalılar sömürgecelik yaparken çayla tanıştı

Avrupalılar’ın çayla tanışması coğrafî keşiflerle sömürgecilik faaliyetleri neticesinde gerçekleşti. Sömürgeler sonucunda kahve, çay, çikolata ve şeker gibi müstemleke ürünleri Ortaçağ’da baharatın oynadığı ekonomik ve kültürel rolü devraldı. Önce Hollandalılar’ın, ardından İngilizler’in Doğu Hindistan şirketleri XVII. yüzyılda Japonya ve Çin’den Avrupa’ya düzenli olarak çay taşıdı.

Türkler’in çayla tanışması 2000 yıl önceye dayanıyor

Türkler’in çayla tanışmasının iki bin yıl öncesine uzandığı tahmin edilmektedir. Hunlar’ın büyük ölçüde Çin etkisine girdikleri milâttan önce I. yüzyılın başlarına ait bulgularda bronzdan yapılmış bir kabın içerisinde çay kalıntılarına rastlanmıştır.

Türkler’de çayın yaygınlaşması

Türkler’de çayın yaygınlaşması XII. yüzyılda yaşayan Hoca Ahmed Yesevî’ye dayandırılır. Menkıbeye göre Ahmed Yesevî, misafir olduğu Çin sınırı yakınlarındaki Türkistan köylerinden birinde kendisine ikram edilen bu sıvıyı içerek yorgunluğunu gidermiş ve herkese de bunu tavsiye etmiştir. Bununla beraber Türkler Moğol istilâları yüzünden batıya göç ettikleri süreçte çay kültüründen uzaklaştılar.

Çay’ın tarihi 1 yazımızı şimdilik noktalıyoruz. Gelecek yazımızda Osmanlı’da ve günümüzde ki çay’ın bugüne geliş sürecini anlatmaya inşAllah devam edeceğiz.

Kalın sağlıcakla….